Shtetet e Bashkuara kanë njoftuar se do të dërgojnë bomba thërrmuese në Ukrainë për ta ndihmuar atë në luftën kundër Rusisë.
Nënsekretari i Mbrojtjes për politikat, Colin Kahl njoftoi të premten se Pentagoni do të dërgojë mijëra bomba të tilla, si pjesë e një pakete të re ndihme ushtarake me vlerë 800 milionë dollarë.
Vendimi pritet të nxisë zemërim tek disa aleatë dhe grupe për mbrojtjen e të drejtave të njeriut, që prej një kohe të gjatë kanë kundërshtuar përdorimin e bombave thërrmuese.
Përkrahësit e këtij vendimi argumentojnë se Rusia ka përdorur bomba të tilla në Ukrainë.
Po çfarë janë bombat thërrmuese, ku janë përdorur ato dhe përse Shtetet e Bashkuara do t'i dërgojnë ato në Ukrainë tani?
ÇFARË JANË BOMBAT THËRRMUESE?
Bombat thërrmuese përbajnë një numër të konsiderueshëm ‘bombash më të vogla’ që përhapen në një zonë të gjerë. Këto bomba të vogla janë projektuar për të goditur disa objektiva njëherësh, për të shkatërruar tanke, pajisje, apo për të goditur njësi.
Lloji i bombës thërrmuese që planifikojnë të dërgojnë Shtetet e Bashkuara bazohet në një bombë të zakonshme 155 mm, që aktualisht, po përdoret gjerësisht në luftime.
Në konfliktet e mëparshme, është shënuar një numër i lartë rastes i mos shpërthimit të bombave, që do të thotë se mijëra bomba të vogla, të pashpërthyera, mbetën në terren, duke shkaktuar vdekjen apo gjymtimin e njerëzve dekada të tëra pas konflikteve.
Shtetet e Bashkuara kanë përdorur bombat thërrmuese në luftën në Irak, në vitin 2003 dhe vendosën të ndërprisnin përdorimin e tyre pas zhvendosjes së konfliktit në zona më urbane me densitet më të lartë të popullsisë civile.
Të enjten, gjeneral brigade Pat Ryder tha se Departamenti i Mbrojtjes ka "variante të shumta" municionesh të këtij lloji, por po "shqyrton mundësinë për t'i dërguar Ukrainës ato lloje me normë të lartë shpërthimi dhe jo variantet e vjetra”.
PSE BOMBAT THËRRMUESE PO DËRGOHEN TANI?
Për më shumë se 1 vit, Shtetet e Bashkuara kanë përdorur rezervat e tyre të predhave të artilerisë Howitzer 155 dhe kanë dërguar më shumë se 2 milionë predha në Ukrainë. Aleatët në të gjithë botën kanë dërguar qindra mijëra të tjera.
Një predhë 155 mm mund të godasë objektiva 24 deri në 32 kilometra larg, duke bërë të mundur që trupat tokësore ukrainase të godasin objektivat armike nga distanca, kur një gjë e tillë të konsiderohet e nevojshme.
Forcat ukrainase harxhojnë mijëra predha në ditë gjatë luftimeve më trupat ruse.
Yehor Cherniev, deputet i Kuvendit të Ukrainës, tha për gazetarët në fillim të pranverës, se Kievit do t’i nevojitet të përdorë 7 - 9 mijë predha në ditë gjatë luftimeve të intensifikuara në kuadër të kundër sulmit ndaj trupave ruse.
Mundësimi i kësaj sasie armatimi është një trysni të fortë për rezervat e Shteteve të Bashkuara dhe vendeve aleate.
“Bombat thërrmuese janë një opsion tërheqës sepse do të ndihmonin Ukrainën të shkatërronte më shumë objektiva me më pak predha. Sikurse Shtetet e Bashkuara nuk i kanë përdorur ato në konflikte që nga ndërhyrja në Irak, në rezervat e saj gjendet një sasi e madhe që mund të përdoret shpejt”, thotë Ryan Brobst, analist në Fondacionin për Mbrojtjen e Demokracive.
Sipas një letre të marsit të këtij viti, të dërguar administratës së presidentit Biden nga ligjvënës republikanë në Dhomën e Përfaqësuesve dhe Senatin amerikan, Shtetet e Bashkuara kanë më shumë se 3 milionë bomba thërrmuese në gjendje për t’u përdorur. Në letër i bëhej thirrje Shtëpisë së Bardhë për dërgimin e tyre për të lehtësuar trysninë ndaj SHBA-ve për furnzimimin me armatime.
A PËRBËN KRIM LUFTE PËRDORIMI I TYRE?
Përdorimi i bombave thërrmuese nuk bie ndesh me asnjë ligj ndërkombëtar, por përdorimi i tyre ndaj civilëve përbën shkelje.
“Nuk lidhet me përdorimin e armatimeve, por mënyrën se si ato janë përdorur”, thotë për Associated Press, Mark Hiznay nga organizata Human Rights Watch’.
Më shumë se 120 vende janë bërë pjesë e një konvente që ndalon përdorimin e bombave thërrmuese. Vendet kanë rënë dakord të mos përdorin, të mos prodhojnë, transferojnë apo të kenë rezerva të tyre.
Shtetet e Bashkuara, Rusia dhe Ukraina nuk e kanë firmosur konventën.
KU JANË PËRDORUR ATO?
Bombat janë përdorur në disa prej konflikteve të fundit.
Sipas organizatës “Human Rights Watch”, Shtetet e Bashkuara i kanë cilësuar bombat thërrmuese si pjesë kyçe të arsenalit të tyre gjatë ndërhyrjes në Afganistan, që nisi në vitin 2001.
Sipas organizatës, koalicioni i udhëheqëur nga Shtetet e Bashkuara lëshoi më shumë se 1500 bomba thërrmuese në Afganistan gjatë tre viteve të para të konfliktit.
Trupat e qeverisë siriane shpesh kanë përdorur bomba thërrmuese, të dërguara nga Rusia, gjatë luftës civile të vendit, shpesh duke goditur objektiva dhe instrastrukturën civile.
Izraeli i ka përdorur ato në zona civile në jug të Libanit, përfshirë gjatë luftës së 1982.
Gjatë luftës 1-mujore të vitit 2006 me Hezbollahun, organizata “Human Rights Watch” dhe Kombet e Bashkuara, akuzuan Izraelin se kishte lëshuar 4 milionë bomba thërrmuese në Liban. Bombat e pashpërthyera të asaj periudhe paraqesin kërcënim për civilët libanezë edhe në ditët e sotme.
Koalicioni i udhëhequr nga Arabia Saudite në Jemen është akuzuar për përdorimin e bombave thërrmuese në luftën ndaj rebelëve Houthi të mbështetur prej Iranit.
Sipas Kombeve të Bashkuara, në vitin 2017, Jemeni renditej në vend të dytë shkallën e vdekshmërisë për shkak të bombave thërrmuese, pas Sirisë.
Fëmijët janë vrarë apo gjymtuar edhe pas një kohe të gjatë pas lëshimit të bombave, duke e bërë të vështirë që të përcaktohet sakte sa është numri i fëmijëve të vrarë apo gjymtuar.
Në vitet 1980, rusët përdorën masivisht bomba thërrmuese gjatë luftës së tyre 10 vjeçare në Afganistan. Për pasojë, toka afgane mbetet edhe sot e kësaj dite një prej vendeve më të minuara në botë.
ÇFARË PO NDODH NË UKRAINË?
Sipas udhëheqësve ukrainas, grupeve mbikqyrëse dhe atyre për mbrojtjen e të drejtave të njeriut, forcat ruse kanë përdorur në një sërë rastesh bombat thërrmuese në Ukrainë. Grupet për mbrojtjen e të drejtave të njeriut kanë thënë se edhe Ukraina i ka përdorur ato.
Në fillimet e luftës, grupe si organizata "Human Rights Watch" përmendte raste të përsëritura të përdorimit të bombave thërrmuese ruse, përfshirë kur trupat ruse qëlluan pranë një shkolle në qytetin Okhtyrka.
“Bellingcat”, një organizatë me seli në Amsterdam që analizon të dhënat e zbulimit të disponueshme publikisht, ka raportuar se janë përdorur bomba thërmuese gjatë atij sulmi, si edhe gjatë sulmeve në Kharkiv, qyteti i dytë më i madh në Ukrainë, si edhe në verilindje të vendit.
Së fundmi, në mars, Rusia goditi me raketa dhe dronë një sërë zonash urbane, duke përfshirë sulmet e vazhdueshme në qytetin e Bakhmutit, në rajonin lindor të Donetskut.
Sulme me raketa pati edhe ndaj qytetit Kostiantynivka që kontrollohet nga Ukraina dhe gazetarët e Associated Press në qytet panë të paktën katër të plagosur të cilët u dërguan në një spital rajonal. Policia tha se forcat ruse sulmuan qytetin me raketa S-300 dhe bomba thërrmuese.
Vetëm një muaj më vonë, guvernatori i Donetskut, Pavlo Kyrylenko, akuzoi forcat ruse se sulmuan një qytet me bomba thërrmuese, duke shkaktuar plagosjen e një personi.
Sipas bazës së të dhënave publike “War Crimes Watch Ukraine, të agjencisë së lajmeve Associated Press dhe rrjetit investigativ “Fronltine”, Rusia ka përdorur bomba thërrmuese.
