A po zbehet vala populiste në Evropë?
Dy populistë, të cilët erdhën në pushtet me valën e zemërimit ndaj elitave, u rrëzuan nga pushteti këtë vit: Boyko Borisov i Bullgarisë, një ish-truproje, i cili humbi zgjedhjet në prill dhe Andrej Babiš i Republikës Çeke, një biznesmen që humbi zgjedhjet e tetorit dhe është zëvendësuar nga një profesor universiteti që po drejton një koalicion të partive politike.
Në prill të vitit të ardhshëm, kryemimistri hungarez Viktor Orban, i cili ka patur një dekadë suksesi elektoral duke u përplasur me Bashkimin Evropian mbi atë që ai e sheh si përpjekje të Brukselit për të imponuar një botëkuptim ndërkombëtar ndaj vendit të tij, përballet me një betejë të ashpër rizgjedhjeje kundër një opozite tashmë të bashkuar pro-BE-së.
Zoti Orban po shmanget nga administrata e PresidentitBiden dhe Hungaria është i vetmi vend i Bashkimit Evropian që nuk u ftua në Samitin për Demokraci të javës së ardhshme të organizuar nga Shtetet e Bashkuara, një përjashtim që zyrtarët amerikanë shpresojnë që partitë opozitare hungareze do ta shfrytëzojnë në fushatën e tyre zgjedhore.
Sipas sondazheve, batica politike po shkon kundër populistëve në Evropën Qendrore dhe gjetkë në kontinent. Sondazhet tregojnë se mbështetja për ndjenjat populiste në Evropë ka rënë ndjeshëm që nga fillimi i pandemisë.
Sondazhet
Një sondazh i publikuar javën e kaluar nga organizata britanike YouGov zbuloi se mbështetja për lëvizjen populiste ka rënë në 10 vende evropiane gjatë tre viteve të fundit, duke sugjeruar se mbështetja e elektoratit për populizmin mund të ketë arritur kulmin.Parimi populist se "vullneti i popullit duhet të jetë parimi më i lartë në politikën e një vendi" nuk është më aq i fort sa tre vjet më parë, bazuar në të dhënat e sondazhit të organzatës YouGov. Në Poloni, për shembull, 65% e votuesve tani pajtohen me këtë deklaratë në krahasim me nivelinprej 81% që ishte tre vjet më parë.
Spndazhi i YouGov-it thotë gjithashtu se shumë më pak të anketuar mendojnë se vendet e tyre janë të ndara midis njerëzve të zakonshëm dhe "elitave të korruptuara" që i shfrytëzojnë ato. Tre vjet më parë, 61% e të anketuarve në Francë u pajtuan me këtë vlerësim, por tani vetëm 49% janë dakord me këtë mendim. Edhe në Itali ka patur një rënie të dukshme të mbështetjes për populizimin, nga 65% në 54%.
Një analizë e të gjitha sondazheve mujore të mbledhura së bashku nga organizata “Europe Elects” me bazë në Gjermani sugjeron gjithashtu se ka patur një rënie të mbështetjes për populistët e ekstremit të djathtë dhe atij të majtë. “Europe Elects” vlerëson se popullariteti i partive populiste shënoi rënie në 10 vende evropiane dhe u rrit vetëm në tre, në Holandë, Portugali dhe Qipro.
Hans-Georg Betz, një studiues në Universitetin e Zyrihut dhe autor i disa librave mbi populizmin e krahut të djathtë, e lidh një pjesë të rënies së mbështetjes për lëvizjet populiste në të gjithë Evropën me zbehjen e shqetësimeve të publikut për çështjen e imigracionit.
“Për të djathtën populiste, pas fillimit të pandemisë së Covid-19, çështja e vendit të Islamit në shoqëritë perëndimore u zbeh dhe bashkë me të u pakësua apeli dhe mbështetja për të djathtën populiste”, tha ai në një shkrim për Qendrën për Analizimin e së Djathtës Radikale, një grup studimor me bazë në Britani.
“Shembulli më i qartë është Partia Popullore Daneze, DF. Deri kohët e fundit, DF ishte një aktor kryesor në politikën daneze, e cila arriti të impononte qëndrimet e saj ndaj emigrantëve dhe refugjatëve tek partitë kryesore. Tashmë, ajo praktikisht është zhdukur nga peizazhi politik. Partitë e tjera kanë ecur më mirë, por ato ende janë nën nivelin e tyre të para pandemisë”, shtoi ai.
Angela Merkel dhe Gjermania
Por është ende herët të nënvlerësohet roli i populistëve nacionalistë të kontinentit, një pikëpamje e mbështetur edhe nga kancelarja gjermane në largim Angela Merkel, veçanërisht kur bëhet fjalë për Evropën Qendrore. Në një intervistë të fundit për mediat, zonja Merkel theksoi shqetësimet e saj për grindjet e vazhdueshme mes Brukselit dhe vendeve ish-komuniste të Evropës Qendrore për sundimin e ligjit, lirinë e shtypit dhe emigracionin.
Ajo paralajmëroi se përçarjet mund të thellohen dhe paralajmëroi se "ndjenja se ka pak hapësirë kombëtare për manovrim krijon zhgënjim". Dhe pasi mori pjesë në takimin e saj të fundit me krerët e tjerë të shteteve të BE-së muajin e kaluar, ajo i kërkoi Brukselit dhe udhëheqësve të Evropës Perëndimore që të kërkonin kompromisin me vendet e Evropës Qendrore me prirje më populiste, të cilat “u bashkuan me një klub të formuar tashmë pa dhënë kontribut në krijimin e të gjitha rregullave dhe kushteve të tij."
Disa analistë kanë frikë se me largimin e zonjës Merkel nga skena politike, përplasjet midis BE-së dhe udhëheqësve e partive populiste me prirje nacionaliste të Evropës Qendrore mund të përkeqësohen. Angela Merkel ishte një zë frenues, që kërkonte gjithmonë të zbuste konfrontimet dhe e prirur të balanconte interesat e BE-së si bllok me interesat kombëtare të shteteve anëtare individuale.
Largimi i saj mund të lejojë daljen nga kontrolli të grindjeve midis BE-së dhe anëtarëve që mbështesin pikëpamjet ndërkombëtarë të bllokut nga njëra anë, dhe qeverive më nacionaliste të Hungarisë, Polonisë dhe Sllovenisë, në anën tjetër, nga të cilat mund të përfitojnë udhëheqësit populistë.
COVID-19
Populistët e kanë kthyer vëmendjen në fazat e fundit të pandemisë së koronavirusit për të forcuar pozitat e tyre politike ndërsa po rritet zemërimi dhe lodhja e publikut nga zgjatja e masave të reja kufizuese të vendosura nga qeveritë mes valës së katërt të infeksioneve.Këtë muaj disa vende, duke përfshirë Holandën, Italinë, Zvicrën dhe Austrinë, u ndeshën me protesta masive kundër masave të reja kufizuase për të frenuar përhapjen e virusit.Protestat u inkurajuan nga partitë populiste dhe në disa qytete, përfshirë Roterdamin, pati përleshje mes policisë dhe protestuesve.
“Me valën e katërt (të rritjes së infeksioneve me Covid-19) që përfshiu Evropën dhe pa një fund të qartë të pandemisë, shoqëritë duket se po i afrohen me shpejtësi humbjes së durimit. Kjo po reflektohet në një rritje të zhgënjimit dhe zemërimit, duke shpërthyer herë pas here në protesta të furishme, madje edhe të dhunshme”, thotë studiuesi zviceran Hans-Georg Betz.
Ai thotë se e djathta populiste mund të ketë gjetur tek masat kufizuese kundër pandemisë "një çështje të debatueshme që mund ta ndihmojë atë të rifitojë terrenin e humbur politik".