Drejtori i Qendrës për Studime të Evropës Juglindore në Universitetin e Gracit në Austri, Florian Bieber, në një intervistë me Zërin e Amerikës është shprehur pesimist se mund të arrihet ndonjë marrëveshje Kosovë – Serbi gjatë këtij viti duke pasur parasysh se është vit i zgjedhjeve në SHBA, ka zgjedhje në Serbi dhe situatë krize të brendshme politike në Kosovë.
Zëri i Amerikës: Ministrat e Jashtëm të Gjermanisë dhe Francës u bënë thirrje Kosovës dhe Serbisë që të vazhdojnë bisedimet e lehtësuara nga Bashkimi Evropian. Cilat janë gjasat për një rifillim të shpejtë të tyre?
Florian Bieber: Mendoj se deklarata franko-gjermane është më rëndësi sepse i jep mbështetje thelbësore Miroslav Lajçakut si ndërmjetësuesi kryesor sepse kjo është shenjë se ai nuk përfaqëson vetëm institucionet evropiane dhe përfaqësuesin e lartë (Josep) Borrell, por po ashtu përfaqëson dy vendet më të rëndësishme anëtare, pra dy vende që e njohin Kosovën. Mendoj se kjo ishte edhe simbolikisht e rëndësishme, duke pasur parasysh se një nga kritikat kryesore ndaj Lajçakut ishte se ai bashkë më z. Borrel vijnë nga dy vende që nuk e njohin Kosovën. Investimi i hapur i Gjermanisë dhe Francës në mandatin e tij është shenjë se ai nuk është një ndërmjetësues i izoluar që nuk ka mbështetjen e vendeve që njohin Kosovën. Ky është sinjal inkurajues dhe Miroslav Lajçaku po përgatitë negociatat. Mendoj se aktualisht ai është më shumë i përqendruar në hartimin e strategjisë dhe qasjes së duhur ndaj këtij procesi i cili është jashtë binarëve tashmë dy vjet apo më shumë.
Zëri i Amerikës: Presidenti i Kosovës, Hashim Thaçi tha gjatë javës se nuk do të përfshihet në një proces bisedimesh të udhëhequr nga i dërguari i posaçëm i BE-së, Miroslav Lajçak, duke nënvizuar se të dy negociatorët evropianë, Josep Borrell dhe zoti Lajcak janë nga vendet që nuk e njohin pavarësinë e Kosovës. Si e vlerësoni një koment të tillë?
Florian Bieber: Pikë së pari nuk më duket një qëndrim i drejtë, sepse Lajçaku nuk ndërmjetëson si politikan sllovak, Borrelli nuk është përfaqësues i lartë si politikan spanjoll. Të dy janë përfaqësues të Bashkimit Evropian dhe kanë mandatin e BE-së dhe Bashkimi Evropian përfshinë shumicën e vendeve anëtare që e kanë njohur Kosovën. Lajçaku dhe Borreli mund të kritikohen personalisht për rolin e tyre në të shkuarën, por ky nuk është kapaciteti i tyre aktual. Të dy janë të njohur si ekspertë profesionist të politikës së jashtme. Dikush mund të ketë mendim ndryshe për ta por t’i diskreditosh në atë bazë nuk duket shumë e besueshme. Së dyti, është shumë jo diplomatike të refuzosh ndërmjetësuesit e Bashkimit Evropian dhe ky është në një mënyrë një sulm në të ardhmen evropiane të Kosovës. Thaçi duhet ta dijë këtë dhe sigurisht ai po djegë urat me burrështetas të tillë. Nga kjo pikëpamje duket një deklaratë jo e sinqertë, sepse presidenti i Kosovës apo cilido zyrtar i lartë duhet të jetë i interesuar për një proces serioz të ndërmjetësimit dhe këtë BE-ja po e bën aktualisht. Mendoj se në këtë kuptim kjo është një qasje destruktive. Ai po e thotë këtë sepse e ka kanalin negociues rezervë që janë negociatat e drejtuara nga amerikanët që aktualisht janë në një drejtim dhe ritëm tjetër sesa ato evropiane.
Zëri i Amerikës: Kohët e fundit kemi parë një hendek ndërmjet Shteteve të Bashkuara dhe Bashkimit Evropian edhe rreth bisedimeve Kosovës Serbi. Si shpjegohet kjo dhe çfarë pasojash mund të ketë për Kosovën?
Florian Bieber: Ne e dimë se sukseset më të mëdha janë arritur kur BE-ja dhe Shtetet e Bashkuara kanë ecur në drejtimin e njëjtë dhe me strategjinë e njëjtë. Dyshoj që mund të ketë një zgjidhje të negociuar nëse ka dy rrugë. Rrugët e pa bashkërenduara, me motive të ndryshme, me ndërmjetësues të ndryshëm, me filozofi të ndryshme dhe që janë në konkurrencë, nuk mund të sjellin asnjë rezultat. Kjo është situatë fatkeqe dhe vetëm mund të shpresojmë që kjo të marrë fund sa më parë që është e mundur dhe Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian e kuptojnë se kjo nuk është e dobishme. Natyrisht çështja është mbi çfarë terreni do të pajtohen sepse aktualisht ndërmjetësimi i BE-së dhe Shteteve të Bashkuara mbështetet ne parametra të ndryshëm si për shembull çështjen e ndryshimit të mundshëm të kufijve që Miroslav Lajcak të paktën e ka hedhur poshtë prerazi, sikundër vendet kryesore anëtare posaçërisht Gjermania. Pra tejkalimi i dallimeve kërkon më shumë sesa pajtim ndërmjet dy ndërmjetësuesve, por edhe mirëkuptimin rreth asaj se si mund të duket zgjidhja.
Zëri i Amerikës: Por edhe ambasadori Richard Grenell, i dërguari i posaçëm i presidentit Donald Trump ka thënë se kurrë nuk ka biseduar dhe kurrë nuk ka parë plan për ndarjen e Kosovës?
Florian Bieber: Ne nuk e dimë se kush po e thotë të vërtetën. Në e kemi dëgjuar Albin Kurtin të thotë qartazi se ka një plan të tillë. E dimë që ka pasur diskutime ndërmjet presidentit të Serbisë dhe atij të Kosovës gjatë dy viteve të kaluara për këtë. Nëse zoti Grenell kishte njohuri për këtë, është vetëm hamendësim në këtë pikë. Ai mund të ketë të drejtë apo jo, por problemi është se nuk e ka përjashtuar atë si zgjidhje dhe administrata amerikane në disa raste ka lundruar në ato ujëra dhe kjo është ndryshe nga pozicioni aktual i BE-së. Natyrisht nëse shohim prapa gjatë mandatit të Federica Mogherinit, ajo në fund e ka mbështetur ndryshimin e kufijve, por në radhë të parë sepse ajo e humbi kontrollin mbi dialogun. Për këtë arsye ajo e mbështeti sepse deshi të rimarrë nën kontroll dialogun i cili qartazi kishte rrëshqitur nga binarët. Mendoj se për fat të keq, ka shumë dëshmi se pavarësisht nëse Grenell është apo jo pjesë e saj, ndryshimi i kufijve ka mbetur në agjendë dhe Shtetet e Bashkuara janë më të gatshme ta pranojnë si zgjidhje sesa Bashkimi Evropian.
Zëri i Amerikës: Në njërën anë SHBA-të duan një zgjidhje të shpejtë, ndërsa siç e kemi parë në letrën e ministrave të Jashtëm franko-gjerman synimi është ajo që është theksuar edhe më parë “një marrëveshje e qëndrueshme, gjithëpërfshirëse dhe ligjerisht detyruese ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Disa nga vëzhguesit në Kosovë thonë se kjo tingëllon sikur në vitin 2010, pra si një hyrje në një proces të pafund. A pajtoheni me këtë?
Florian Bieber: E kuptoj padurimin e shumë njerëzve në Kosovë që nuk duan të përfshihen në një proces tjetër dhjetëvjeçar që nuk ka një fund dhe kjo është e drejtë. Por sinqerisht, jam pesimist se mund të arrihet ndonjë gjë sivjet, me zgjedhjet amerikane përpara, me zgjedhjet serbe që janë gjithnjë një arsyetim i mirë, por edhe për faktin se nuk ka një qeverisje të qartë në Kosovë. Nuk e dimë se kush do ta bëjë qeverinë, çfarë shumice do të ketë dhe nëse do të ketë një shumicë për një marrëveshje në parlament. Të mos harrojmë se pa zgjedhje në Kosovë është në pikëpyetje legjitimiteti sepse parlamenti aktual u zgjodh me mandat të qartë për ndryshime politike. Pa zgjedhje, parlamenti aktual nuk do të ketë mandat për të miratuar një marrëveshje nga pikëpamja e legjitimitet. Kjo më bën pesimist për një marrëveshje gjithëpërfshirëse sivjet.
Zëri i Amerikës: Kurdo që të ndodhë, si e shihni ju zgjidhjen përfundimtare?
Florian Bieber: Qartazi ka një skenar të mundshëm për ndryshim kufijsh për të cilin unë personalisht dhe shumë kolegë të mi jemi shumë të rezervuar. Një tjetër është një pako më gjithëpërfshirëse që do të zgjidhë të gjitha çështjet e hapura ndërmjet të dyja vendeve, që mbase nuk do të përfshijë njohjen e plotë nga Serbia, por një njohje “de fakto” e cila do të mundësonte që vendet që nuk e njohin Kosovën ta bëjnë këtë dhe kjo duhet të jetë pjesë thelbësore ë cilësdo marrëveshje që Kosova të marrë garanci jo vetëm për normalizimin e marrëdhënieve me Serbinë por edhe njohjen nga vendet e BE-së që nuk e kanë bërë këtë. Nuk do të jetë aq tërheqëse dhe e lehtë për t’u “shitur” në Serbi siç do të ndodhte më ndryshimin e kufijve. Ajo që është e nevojshme është një përkushtim për paqe dhe marrëdhënie të mira ndërmjet dy vendeve. Nuk jam i sigurt që është koha e duhur për këtë sepse nuk kam parë asnjë dëshmi nga pala serbe për të paktën pesë vitet e fundit që ka gatishmëri për një marrëveshje, sepse qeveria serbe dhe mediet e saj po e shtyjnë Kosovën në agjendë. Qytetarët serbë merren më shumë tani me Kosovën sesa që e bënin këtë para pesë apo gjashtë vjetësh. Dhe kjo nuk ka të bëjë me asgjë që ndodhë në Kosovë, por me vëmendjen që mbajnë lartë mediet besnike të qeverisë.
Zëri i Amerikës: Normalizimi i marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë është një nga kushtet kryesore për anëtarësimin e të dyja vendeve në BE. Por, siç e pamë edhe në samitin e Zagrebit BE-ja shmangu madje edhe përmendjen e fjalës “zgjerim” me Ballkanin Perëndimor. Sa e dëmton një qasje e tillë besueshmërinë e BE-së në rajon?
Florian Bieber: Ky është një problem i besueshmërisë së BE-së dhe për mua janë dy çështje: pikë së pari, duhet të hiqen kufizimet e vizave për qytetarët e Kosovës e cila i ka përmbushur të gjitha kriteret dhe kjo është e dëmshme për besueshmërinë e BE-së në Kosovë. Dhe së dyti, BE-ja duhet të jetë serioze rreth zgjerimit. Të paktën bisedimet e anëtarësimit do të fillojnë me Shqipërinë dhe Maqedoninë Veriut dhe ishte një shenjë e mirë me gjithë pandeminë e COVID-19. Por, gjithsesi, sikundër thatë me të drejtë, ka shumë rezerva rreth zgjerimit tek vendet anëtare. Kemi për shembull komisionarin hungarez të ngarkuar me zgjerimin dhe kjo nuk i ndihmon kauzës së zgjerimit sepse problemi kryesor që vendet e ngrisin është sundimi i ligjit dhe ngecjet në demokratizim. Dhe komisionari hungarez nga partia e (Viktor) Orbanit është përkujtues i vazhdueshëm i rrezikut që të kesh autokrat në BE. Nga kjo pikëpamje kam frikë se ky nuk do të jetë një mandat konstruktiv i këtij Komisioni në këtë rrafsh.
Zëri i Amerikës: Ndonëse vendet e Ballkanit Perëndimorë përsërisin dëshirën për anëtarësim, ka edhe agjenda të tjera në rajon sikurse në Serbi ku ka një përfshirje të thellë të Rusisë dhe Kinës. Nga pikëpamja juaj kush është lojtari më i fuqishëm në rajon: Shtetet e Bashkuara, BE-ja, Rusia, Kina...?
Florian Biber: Të gjitha kanë përparësitë dhe dobësitë e tyre. BE-ja është e vetmja fuqi që ofron ardhmëri afatgjatë strategjike për rajonin. Asnjëri nga lojtarët tjerë nuk e bën këtë. Nuk mund t’u bashkoheni Shteteve të Bashkuara, nuk mund t’i bashkoheni Rusisë, nuk mund t’i bashkoheni Kinës. Dhe të gjithë angazhohen për arsyet e tyre politike. Nuk ka gjë të keqe sepse edhe BE-ja ka po ashtu arsyet e saj por u ofron vendimmarrje të përbashkët. Nëse shihni investimet ekonomike, BE-ja është lojtari kryesor në rajon. Asnjëri nuk mund të konkurrojë me vendet anëtare të BE-së. Kjo nuk ka filluar dje. BE-ja dhe vendet anëtare kanë qenë gjithnjë bashkëpunëtorët më të rëndësishëm ekonomik. Pra, BE-ja është një partner i natyrshëm. Problemi është nëse lojtarët tjerë janë në konkurrencë me BE-në. Teorikisht Kina që synon të lidhë zhvillimin e saj ekonomik me Evropën, nuk ka pse të jetë kundërshtuese ndaj anëtarësimit të Ballkanit Perëndimor dhe ne fakt në të kaluarën e ka bërë të qartë se nuk e kundërshton, madje e favorizon këtë anëtarësim. Natyrisht ka edhe konflikt sepse Kina është më pak transparente rreth fondeve të saj, favorizon shpesh mekanizmat autoritar. Sa u përket SHBA-ve dhe BE-së, aktualisht nuk kanë një marrëdhënie të lehtë, por nuk do të thotë se duhet të jetë kështu dhe mund të bëhen më pozitive dhe më konstruktive. Rusia është i vetmi vend me qëndrime antagoniste, diçka që po ndodhë për të paktën 15 vjetët e fundit dhe duket se do të vazhdojë, të paktën nën administratën aktuale ruse.
Facebook Forum