RAMALLAH, Bregu Perëndimor – Ushtria izraelite tha të martën se aktivistja amerikane, e cila u vra javën e kaluar në Bregun Perëndimor, mund të jetë qëlluar “pa qëllim dhe pa dashje” nga ushtarët e saj, duke nxitur reagim të ashpër nga Sekretari amerikan i Shtetit Antony Blinken dhe familja e saj.
Izraeli njoftoi se ka nisur hetimet për vrasjen e aktivistes 26 vjeçare Aysenur Ezgi Eygi nga qytetit i Siatëllit, e cila po merrte pjesë në protestat kundër ndërtimit të vendbanimeve të reja për kolonët izraelitë. Mjekët që trajtuan aktivisten Eygi, e cila kishte edhe nënshtetësinë turke, thanë se ajo ishte qëlluar në kokë.
Sekretari Blinken dënoi vrasjen “e paprovokuar dhe të pajustifikuar” kur u pyet për hetimet e Izraelit në një konferencë për shtypin në Londër. “Askush nuk duhet të vritet ndërkohë që merr pjesë në një protestë”, tha ai. “Forcat izraelite të sigurisë duhet të bëjnë ndryshime rrënjësore në mënyrën se si operojnë në Bregun Perëndimor”.
Familja e zonjës Eygi në Shtetet e Bashkuara tha përmes një deklarate se është “thellësisht e indinjuar nga pretendimi se vrasja e saj nga një snajperist i trajnuar mund të jetë bërë pa dashje. Shpërfillja ndaj jetës së njeriut në këtë hetim është tronditëse”.
Gjatë protestave të së premtes, protestuesit palestinezë u përleshën me forcat izraelite, të cilat hodhën gaz lotsjellës dhe hapën zjarr ndaj protestuesve, sipas protestuesit izraelit Jonathan Pollak, i cili ishte dëshmitar i vrasjes së aktivistes Eygi.
Jonathan Pollak tha se përplasjet ishin qetësuar rreth gjysmë ore para se aktivistja Eygi të qëllohej dhe se protestuesit dhe aktivistët u tërhoqën disa qindra metra larg vendit ku po mbahej protesta. Zoti Pollak tha se i kishte parë dy ushtarë izraelitë duke u ngjitur në kulmin e një shtëpie aty pranë, që drejtuan armën dhe qëlluan në drejtim të grupit të tyre dhe njëri plumb goditi aktivisten Eygi.
Izraeli tha se hetimet mbi vrasjen e zonjës Eygi “dolën në përfundimin se ajo ka shumë gjasa të jetë qëlluar pa qëllim dhe pa dashje nga plumbat (e ushtrisë izraelite), të cilat nuk e kishin atë për objektiv, por që kishin në shënjestër organizatorin e trazirave”. Izraeli shprehu “keqardhje të thellë” për vdekjen e saj.
Lëvizja Ndërkombëtare e Solidaritetit, një grup aktivistësh ku zonja Eygi ishte vullnetare, tha se “kundërshton plotësisht” deklaratën e Izraelit dhe shtoi se “plumbi ishte i drejtuar tek ajo.”
Vrasja e aktivistes Eygi ndodh mes një përshkallëzimi të dhunës në Bregun Perëndimor, e cili nisi pas fillimit të luftës mes Izraelit dhe Hamasit në tetor të vitit të kaluar. Operacionet izraelite, sulmet e militantëve palestinezë ndaj izraelitëve, sulmet e kolonëve izraelitë ndaj palestinezëve dhe kundërpërgjigjja e ashpër ushtrisë izraelite ndaj protestave palestineze në Bregun Perëndimor, janë shtuar.
Izraeli thotë se autoritetet i hetojnë të gjitha pretendimet për vrasje të civilëve nga forcat e saj. Zyrtarët izraelitë thonë se ushtarët izraelitë shpesh duhet të marrin vendime brenda disa sekondash ndërkohë që veprojnë në vende ku militantët fshihen në mesin e civilëve. Por organizatat për të drejtat e njeriut thonë se ushtarët rrallë herë gjykohen dhe se edhe në rastet më flagrante, përfshirë ato raste për të ciëat ka pamje filmike, ushtarët izraelitë marrin dënime relativisht të lehta.
Autoriteti Palestinez mbajti një ceremoni mortore për aktivisten Eygi në qytetin e Nablusit në Bregun Perëndimor të hënën. Autoritetet turke thonë se janë angazhuar për kthimin e trupit të saj në Turqi dhe me kërkesë të familjes së saj ajo do të prehet në qytetin turk të Didimit.
Në një intervistë në televizionin turk ‘HaberTurk’, xhaxhai i zonjës Eygi tha se ajo e mbajti sekret nga të paktën një pjesë e familjes së saj shkuarjen në Bregun Perëndimor. Ajo u kishte thënë se po shkonte në Jordani për t’u ndihmuar palestinezëve atje, tha ai.
“Ajo e fshehu faktin se shkonte në Palestinë. Na bllokoi nga llogaria e saj që të mos i shohim postimet e saj në rrjete sociale,” tha xhaxhai Yilmaz Eygi.
Vrasjet e shtetasve amerikanë në Bregun Perëndimor kanë tërhequr vëmendjen ndërkombëtare, sikur me rastin e vrasjes së gazetares së njohur palestinezo-amerikane Shireen Abu-Akleh në kampin e refugjatëve në Xhenin, në vitin 2022.
Sipas disa hetimeve të pavarura dhe një raporti të agjencisë Associated Press, gazetarja Abu-Akleh me gjasë është vrarë nga plumbat e ushtrisë izraelite. Pas disa muajve, ushtria izraelite tha se kishte “shanse të mëdha” që njëri nga ushtarët e saj ta ketë vrarë atë pa dashje, por se askush nuk do të dënohej për këtë rast.
Në janar të vitit 2022, një palestinezo-amerikan 78 vjeçar, Omar Assad, vdiq nga një infarkt i zemrës pasi forcat izraelite e tërhoqën zvarrë nga vetura në një postbllok dhe e detyruar të rrinte shtrirë me fytyrë në tokë, me duar të lidhura dhe me gojë e sy të mbyllur. Ushtria hodhi poshtë akuzat penale për rastin dhe tha se do të merrte masa ndaj njërit prej komandantëve dhe do t’i ulte gradën për dy vite dy të tjerë.
Shtetet e Bashkuara planifikuan të vendosin sanksione ndaj njësitit ushtarak përgjegjës për abuzimet ndaj palestinezëve në Bregun Perëndimor, por në fund hoqën dorë nga ky plan.
Vrasje e palestinezëve, që nuk janë shtetas të një vendi perëndimor, në shumicën e rasteve nuk merr vëmendje të njëjtë.
Organizatat për të drejtat e njeriut thonë se hetimet e ushtrisë izraelite mbi vrasjet e palestinezëve janë të karakterizuara nga mungesa e ndëshkueshmërisë. Organizata kryesore izraelite e të drejtave të njeriut B’Tselem, u shqetësua aq shumë sa që në vitin 2016 ndërpreu praktikën e saj të disa dekadave për të ndihmuar me hetimet, duke i quajtur ato “të pasinqerta”.
Vitin e kaluar, një gjykatë izraelite shpalli të pafajshëm një pjesëtar të njësitit paramilitar të policisë kufitare, që akuzohej për vrasjen nga pakujdesia të palestinezit 32 vjeçar Eyad Hallaq, i cili ishte me autizëm, në qytetin e vjetër të Jeruzalemit, në vitin 2020. Ky rast ishte krahasuar me vrasjen e George Floydit në Shtetet e Bashkuara nga policia.
Në vitin 2017, ushtari izraelit Elor Azaria u dënua për vrasje dhe vuajti nëntë muaj dënim pasi vrau një sulmues të plagosur palestinez në qytetin e Hebronit. Ky mjek ushtarak u filmua tek sa qëlloi për vdekje Abdel Fattah al-Sharifin, i cili po qëndronte i shtrirë, pa ndjenja, në tokë.
Ky rast ndau në dysh publikun izraelit. Ndërkohë që ushtria thoshte se Azaria kishte shkelur kodin etik, shumë izraelitë, sidomos ata nga krahu i djathtë nacionalist, akuzonin drejtuesit e ushtrisë se nuk po i besonin ushtarit, i cili veproi në kushte të rrezikshmërisë së lartë.