Kompanitë e transportit nuk po nxitojnë të eksportojnë miliona tonë drithë të bllokuar në Ukrainë, pavarësisht një marrëveshjeje për të siguruar korridore të sigurta përmes Detit të Zi. Kjo për shkak se me minat shpërthyese që janë lëshuar në ujëra, pronarët e anijeve po vlerësojnë rreziqet dhe shumë kanë ende pyetje se si do të shpaloset përfundimisht marrëveshja.
Kompleksitetet e marrëveshjes kanë bërë që fillimi të jetë i ngadaltë dhe i kujdesshëm, por ajo ka afat vetëm për 120 ditë – dhe ora filloi të matej javën e kaluar.
Synimi gjatë katër muajve të ardhshëm është që të merren rreth 20 milionë tonë drithë nga tre portet detare të Ukrainës të bllokuara që nga sulmi i Rusisë më 24 shkurt. Kjo u jep kohë rreth katër deri në pesë transportues të mëdhenj me shumicë në ditë për të transportuar grurë nga portet te miliona njerëz të varfër në mbarë botën që përballen me urinë.
Gjithashtu ofron kohë të mjaftueshme nëse gjërat shkojnë keq. Vetëm disa orë pas nënshkrimit të premten, raketat ruse goditën portin ukrainas të Odesës – një nga portet e përfshira në marrëveshje.
Një tjetër element kyç i marrëveshjes ofron garanci se transporti detar i grurit dhe plehrave kimike ruse nuk do të kapen në rrjetin më të gjerë të sanksioneve perëndimore. Por marrëveshja e ndërmjetësuar nga Turqia dhe OKB-ja është në kundërshtim me realitetin e vështirë dhe të rrezikshëm që mund të ketë zbatimi i saj.
"Ne duhet të punojmë shumë për të kuptuar tani detajet se si kjo do të funksionojë praktikisht," tha Guy Platten, sekretari i përgjithshëm i Dhomës Ndërkombëtare të Transportit, duke përfaqësuar shoqatat kombëtare të pronarëve të anijeve që përbëjnë rreth 80% të tregtarëve detarë në botë.
“A mund të garantojmë sigurinë e ekuipazheve? Çfarë do të ndodhë me minat dhe zonat e minuara? Pra, shumë pasiguri dhe të panjohura për momentin”, tha ai.
Nxjerrja e grurit dhe ushqimeve të tjera është thelbësore për fermerët në Ukrainë, të cilëve po u mbaron kapaciteti i magazinimit në mes të korrjeve të reja. Këto drithëra janë jetike për miliona njerëz në Afrikë, pjesë të Lindjes së Mesme dhe Azisë Jugore, të cilët tashmë po përballen me mungesë ushqimi dhe, në disa raste, me zi buke.
Ukraina dhe Rusia janë furnizuesit kryesorë globalë të grurit, elbit, misrit dhe vajit të lulediellit, në rajonin e Detit të Zi, që njihet si "shporta e bukës së botës". Lufta ka rritur çmimet e ushqimeve, duke kërcënuar stabilitetin politik në vendet në zhvillim dhe duke detyruar disa vende të ndalin disa eksporte ushqimore, duke përkeqësuar krizën.
Marrëveshja parashikon që Rusia dhe Ukraina do të ofrojnë "garanci maksimale" për anijet që e bëjnë të guximshëm udhëtimin përmes Detit të Zi në portet ukrainase të Odesës, Çernomorskut dhe Juzhnit.
“Rreziku kryesor me të cilin po përballemi padyshim që do të jenë minat”, tha Munro Anderson, kreu i inteligjencës dhe një partner themelues me Dryad, kompania këshilluese e sigurisë detare që po punon me siguruesit dhe ndërmjetësit për të vlerësuar rreziqet me të cilat mund të përballen anijet përgjatë rrugës, ndërsa minat detare të vendosura nga Ukraina për të penguar Rusinë janë kudo.
Ministri turk i Mbrojtjes tha të mërkurën se çminimi i ujërave nuk kërkohej menjëherë, por se planet për të mund të bëhen nëse urdhërohet më vonë.
Zyrtarët ukrainas kanë shfaqur shpresën se eksportet mund të rifillojnë nga një port brenda disa ditësh, por ata gjithashtu kanë thënë se mund të duhen dy javë që të tre portet të bëhen përsëri funksionalë. Ekspertët në Ukrainë po punojnë për përcaktimin e rrugëve të sigurta për anijet.
Pronarët e anijeve, qiramarrësit dhe firmat e sigurimit, ndërkohë, po përpiqen të kuptojnë se si do të funksionojë marrëveshja në kohë reale.
Oleksiy Melnyk, një analist me qendrën Razumkov me seli në Kiev, tha se çështjet e sigurisë janë kryesisht të pazgjidhura sepse raketat ruse mund të godasin magazinat që ruajnë drithërat dhe portet.
"Pronarët e anijeve dhe kompanitë e sigurimeve janë të frikësuar, ata nuk kanë marrë asnjë garanci të besueshme sigurie," tha zoti Melnyk.
"Ne po shohim vetëm fjalë dhe premtime, të cilat vlejnë pak në një kohë lufte," shtoi ai.
Kompanitë e sigurimeve të kontaktuara nga agjencia Associated Press nuk pranuan të komentojnë nëse do të ofronin mbulim për këto anije.
Lufta ka shkaktuar probleme të mëdha në tregtinë globale, duke bllokuar mbi 100 anije në portet e shumta të Ukrainës.
Në tre portet e përfshira në marrëveshjen e eksportit, 13 transportues dhe anije mallrash janë bllokuar në Çornomorsk, gjashtë në Odesa dhe tre në Juzhni.
Disa nga ato anije mund të kenë ende ekuipazhe në bord që mund të mobilizohen për të filluar eksportimin e drithërave.
Tregtarët ukrainas kanë qenë në gjendje të dërgojnë pak grurë përmes lumit Danub, që ndihmoi në rritjen e eksporteve në rreth 1.5 milion ton në maj dhe deri në 2 milionë ton në qershor, megjithëse është ende më pak se gjysma e dërgesave mujore të drithit prej 4 deri në 5 milionë tonë përpara luftës, sipas Svetlana Malysh, një analiste e tregjeve bujqësore në Detin e Zi me kompaninë Refinitiv.
Për anijet që shkojnë në tre portet e Ukrainës, varkat më të vogla pilot ukrainase do t'i udhëheqin anijet nëpër korridoret e miratuara. I gjithë operacioni, duke përfshirë planifikimin e anijeve përgjatë itinerarit, do të mbikëqyret nga një Qendër e Përbashkët Koordinuese në Stamboll me personel nga zyrtarë nga Ukraina, Rusia, Turqia dhe Kombet e Bashkuara.
Pasi anijet të arrijnë në port, ato do të ngarkohen me dhjetëra mijëra tonë drithëra përpara se të nisen përsëri në ngushticën e Bosforit, ku përfaqësues nga Ukraina, Rusia, OKB-ja dhe Turqia do të hipin në anije për t'i inspektuar ato për armë. Me shumë mundësi do të ketë inspektime edhe për anijet që nisen drejt Ukrainës.
Për shkak se procesi është kaq kompleks dhe i ngadalshëm, nuk ka gjasa të ketë një ndikim të rëndësishëm në çmimin e grurit në mbarë botën.